Charlene Vodegel spreekt Sven Peetoom en Juliette Dominicus via een online Teamsmeeting. Met veel bewondering luistert Charlene naar wat deze twee jonge Indische mensen te vertellen hebben over de voorbereiding van hun film ‘Indisch Zwijgen’. Zij vertellen met zoveel passie en laten met een enthousiaste houding zien over hoe zij zich verdiept hebben in het zwijgen in Indische families. Dit zwijgen proberen ze te doorbreken met kunst.
Begin mei komt de film ‘Indisch Zwijgen’ uit. Sven Peetoom, filmmaker en Juliette Dominicus, co-regisseur en ook hoofdpersonage van de documentaire hebben elkaar drie jaar geleden ontmoet. Ze kwamen elkaar tegen en hadden allebei de intentie om een familieverhaal te maken over hun grootouders die uit Nederlands-Indië komen. Uiteindelijk hebben ze besloten om dit samen te gaan doen.
De derde Indische generatie gaat via kunst onderzoeken wat er verzwegen is maar ook hoe de Indische identiteit kan worden uitgedragen anno 2022.
Het doel is om mensen aan te moedigen om woord te geven aan het zwijgen en hoe je hiermee kan omgaan. Dat zwijgen is eigenlijk wel de prikkel geweest voor de derde generatie om dat toch te willen doorbreken.
Na de première is het de bedoeling om een tour te maken door het land en deze film aan te bieden. Charlene gaat samen met het bestuur van Arjati kijken wanneer dit in Breda kan worden vertoond.
Hoe is het idee van deze documentaire tot stand gekomen?
‘Dat is een heel lang proces geweest. Wij kwamen bij elkaar omdat we een film wilde maken over het zwijgen over het Indisch verleden. Vooral wat wij allebei hebben ervaren. Gedurende twee jaar hebben wij zes verschillende films rondom dit onderwerp bedacht. We hebben heel veel Indische mensen van de derde generatie gesproken, maar ook van de eerste en tweede. Tijdens het interviewen kwamen we erachter wat het thema zou worden voor onze film en ook in welke vorm we dit wilden doen. De grootste ontdekking waar we achter kwamen is dat heel veel Indische mensen last hadden van dat Indisch zwijgen. Dat was iets wat bijna iedereen ervaart. Onze hypothese is daardoor wel versterkt. Aan de andere kant kwamen we ook erachter dat een aantal mensen heel goed in staat waren om woorden te geven aan het Indisch zwijgen. Er waren zelfs mensen die tóch het Indisch Zwijgen konden doorbreken op een respectvolle manier. De personen die dat deden, waren vaak mensen die zich met kunst bezighouden. Door het maken van een kunstwerk, kan je een vorm eraan geven. Er wordt ruimte gecreëerd om erover te praten. Kunst is ook iets wat geen woorden bevat. Zo is langzaam het idee ontstaan voor deze film. Dat begon in een lege studio, dat zwijgen symboliseerde. Vervolgens kwamen er ingrediënten bij, zodat die lege studio steeds meer werd gevuld met kunst.
Kunst kan één van de sleutels zijn om zwijgen te doorbreken. Het is een hele fijne vorm om bepaalde vragen beantwoord te krijgen. Het roept gevoelens op, waardoor mensen toch opeens gaan praten. Het geeft inspiratie om dieper in te gaan op een bepaalde gebeurtenis van het verleden.
Er is gekozen voor drie verschillende verhaallijnen die ook wel een aantal overeenkomsten met elkaar hebben. Met deze film willen wij juist aantonen dat meerdere families het zwijgen meemaken. Het is zo herkenbaar voor heel veel Indische mensen.’
Ergens in één van jullie eerdere artikels, heeft Charlene gelezen dat jullie zelf ook een leegte ervaarden. Waarin uitte dat zich?
Juliette vertelt: ‘Op het moment toen mijn Indische oma overleed, kwam ik er eigenlijk achter dat ik heel weinig wist van het verleden. Waar kwamen mijn grootouders eigenlijk precies vandaan? Nadat ik een aantal vragen heb gesteld aan mijn vader, kwam ik erachter dat hij dit eigenlijk ook niet allemaal precies wist. Dan loop je zowat tegen een muur aan van toch wel een beetje frustratie. Aan de ene kant kan je denken oké dan weet ik er niks van af en ik laat het hierbij. Dan blijf je dus in een soort van leegte hangen.
Om dan het doel van de film weer te benoemen, dan wil je toch een onderzoek doen wat het nu voor mij betekent om Indisch te zijn. Door met onbeantwoorde vragen te blijven zitten, mis je eigenlijk ook een stukje in je eigen achtergrond. Tuurlijk zoals de meesten van ons hebben we het Indisch meegekregen zoals het eten, naar de Pasar Malam gaan, gastvrijheid enzovoort. Maar ik wilde er meer over weten dan alleen dat.
Mijn oma vertelde algemene dingen zoals dat zij in een groot huis woonden in Nederlands-Indië waar iedereen welkom was. Maar de pijnlijke verhalen, oorlogsverhalen werden nooit verteld.’
Sven: ‘Je kan Je kan de trauma’s van je grootouders overnemen. Wel merk ik dat de manier hoe mijn vader is opgevoed door mijn opa dat het ook weer op een andere manier werd doorgegeven op mij. Zoals bijvoorbeeld dat je conflict mijdend kan zijn. Wie je bent is ook het resultaat van je opvoeding. Als één van jouw grootouders dingen hebben meegemaakt die wij niet weten, heeft dat ook weer invloed op hoe wij nu zijn. Die pijn werkt door, en dat uit zich bij ons in een frustratie.
Waarom vinden jullie het belangrijk om dat zwijgen te doorbreken?
Juliette: ‘Voor mij toch een stukje hoop dat het niet hierbij eindigt maar dat je juist die leegte kan omzetten naar nieuwsgierigheid en dat je juist wel met mensen in gesprek raakt.
En aan de hand van de verzwegen verhalen toch invulling kan geven om Indisch te zijn. Het is toch ook waar je vandaan komt. Ik denk dat dat we met deze film ook andere derde generatiegenoten of zelfs de tweede generatie kunnen inspireren om te laten zien dat het niet te laat is om op zoek te gaan naar de verhalen. Het is niet te laat om hiermee te beginnen.’
Sven: ‘We willen die cyclus doorbreken. Als ik kinderen krijg, en die hebben een bruin huidskleurtje of zwarte haren, dan kan ik zeggen dat onze roots in Nederlands-Indië ligt. Ik kan dan eindelijk vertellen wat daar is gebeurd. Geschiedenis is niet iets wat je in een boek leest of wat er vroeger is gebeurd. Ik merk steeds meer dat de geschiedenis iets waar mijn opa doorleeft heeft. En ik ook een resultaat van ben. Als Nederland niet naar Indonesië was gegaan, was ik er zelf nooit geweest. Zo erg is geschiedenis verstrengelt met identiteit als het ware. Dat vind ik fascinerend. Geschiedenis zit in je en bepaalt wie je bent en waar je bent.
Wat houdt Indisch in voor jullie nu?
Juliette: ‘Het is voor mij nog steeds een beetje een ontdekkingstocht wat het precies is. Door het maken van deze film voel ik mij steeds meer verbonden bij de verhalen van vroeger.
Het is een verrijking om met mensen te praten van de eerste en tweede generatie. Je krijgt steeds meer grip op het verleden, wat er is gebeurd. Ook bijzonder om door middel van kunst hiermee bezig te zijn. Ik wil vanuit daar heel graag verder kijken hoe ik dit de komende jaren kan gaan uitdragen.
Indisch en Indonesië anno 2022
Sven: ‘Indonesië van vandaag de dag is niet het land waar onze grootouders zijn opgegroeid. Dat is iets wat ik mij altijd realiseer, ook toen ik in Indonesië was. Het is niet hetzelfde, het is iets anders. Er is nu ook meer dan 75 jaar overheen gegaan. Het is een hele andere leefsituatie. De Indische mensen zaten eigenlijk tussen de Nederlanders en Indonesiërs in. Een soort van bepaalde laag die nu ook niet meer bestaat. Je kan wel op zoek gaan naar de straat, naar het huis waar ze hebben gewoon, dat kan natuurlijk waardevol zijn. Alleen Nederlands-Indië bestaat niet meer. Het was een ander land met een andere manier van leven in een koloniaal systeem. Wat wij kunnen doen is de verhalen in bewaring houden. Dit kan tot uiting komen in verschillende dingen.’
Sven vertelt dat hij het wel belangrijk vindt om het onderscheid tussen Indisch en Indonesisch nog steeds te benoemen
Als er wordt gevraagd, waar kom je vandaan? Je ziet er anders uit, dan vertelt Juliette dat haar oma in Nederlands-Indië geboren is. Dan wordt er weleens gezegd: ‘oh India of Indonesisch? Mensen begrijpen het vaak niet. Het is een bepaalde onwetendheid. Juliette probeert wel uit te leggen dat het een geschiedenisverhaal is waar we het heel weinig over hebben gehoord.
